چگونه می توان حق فرزند را به طور کامل ادا کرد؟

از مهمترین حقوق فرزند بر والدین، تربیت صحیح او است. بر اساس آیات و روایات اسلامى، سرپرست خانواده، اعم از پدرو مادر نسبت به تربیت دینى فرزندان خود مسؤولیت سنگینى دارند. خداى متعال خطاب به مؤمنان از پیامدهاى اخروى این مساله خبر داده وبه آنان هشدار مى دهد: «اى کسانى که ایمان آورده اید، خود و خانواده خویش را از آتشى که هیزم آن انسان ها و سنگ ها است، نگهدارید.» (تحریم: 6)
نگهدارى خویشتن از طریق ترک معاصى و تسلیم نشدن در برابر شهوات سرکش میسور است. نگهدارى خانواده نیز به وسیله تعلیم و تربیت درست و فراهم ساختن محیط پاک و به دور از هرگونه آلودگى فکرى و عملى حاصل مى شود؛ ( ناصر مکارم شیرازى و دیگران، تفسیر نمونه، ج 24، ص 286; آیه ((یا اَیها الّذینَ آمنَوا قُوا اَنفُسکم و اَهلیکم ناراً وَقُودها النّاسُ و الحِجارة)) به گونه ای که آن ها را به آنچه خدا دستور داده امر و از آنچه نهى کرده باز دارید.
انجام این مهم با استفاده از شیوه هاى جدید تربیتى و توجه دقیق والدین به تربیت دینى فرزندان در محیط خانه و سرمایه گذارى لازم در این زمینه، آثار مهم تربیتى از لحاظ فردى و اجتماعى بر کودک و اطرافیان او به جای خواهد گذاشت .مثلا کودکی که با خدا آشناست تکیه گاه محکمی خواهد داشت و با همین تکیه گاه، در برابر مشکلات استقامت می کند. برکت تربیت دینی کودک به والدین نیز می رسد. به گونه ای که کودک تربیت شده دینی، با والدین خود خوب رفتار کرده و با سخنان زیبا و پرمحتوایی که برزبان جاری می سازد سبب افتخار والدین خود می باشد.

- رعایت نکات زیر در تربیت فرزندان در سنین کودکی بسیار مؤثر است:
الف- سن مناسب برای تربیت دینی
بهترین زمان برای این امر، دوران نو نهالی است؛ که در آن فطرت خدا جویی فرد دست نخورده است.
1- نخستین آموزش ها پس از تولد (البته به صورت غیر مستقیم) با گفتن اذان و اقامه در گوش راست و چپ نوزاد، با القای آموزه های توحید، نبوت، امامت و... شروع می شود.
2- آموزش مستقیم ارزش های دینی از دو سالگی آغاز می شود؛ زیرا حس مذهبی در کودک از این سن آغاز می شود. د ر ابتدا و به مرور صلوات برمحمد وآل محمد، لا اله الا الله، حب نبی صلی ا...علیه و اله، حب اهل بیت علیهم السلام، تلاوت قرآن و خوبی و بدی، وضو، نما، محرم و نامحرم و... را به کودک بیاموزید.
ب- نقش زمان و مکان در تربیت دینی
بهترین زمان القای آموزه های دینی، زمان شادابی کو دک است. توجه داشته باشید که القای ارزش ها در هنگام خواب آلودگی، و اضطراب کودک، نه تنها تثبیتی به دنبال نخواهد داشت بلکه ممکن است مقاومت روانی کودک را نیز در پی داشته باشد .
1-از زمان شادابی کودک (زمانی که به او هدیه ای می دهید؛ به مسافرت، پارک، دریا، جنگل، کوه، سینما و...) برای آموزش وی استفاده نمایید؛ زیرا موقعیت های زمانی و مکانی خوب، باعث می شود که کودک بدون کمترین مقاومت روانی، پذیرای ارزش های دینی باشد.
2- سعی کنید آموزش ارزش ها با مو قعیت های گوناگون تناسب داشته باشد؛ برای مثال از زمان هدیه دادن برای آموزش شکر و از زمان حضور در جنگل و دریا برای آموزش قدرت و عظمت خداوند استفاده نمایید.
ج- راه کارهای تثبیت آموزه های دینی در کودکان
1- تداوم والدین در عمل به آموزه های دینی
2- تهیه امکانات: امکانات جذابی چون سجاده زیبا، تسبیح، چادر، مقنعه، قبله نما و... عامل تشویقی موثری در تثبیت آموزه های دینی در کودکان است .
3- تمرین: امروزه تمرین در صنعت، هنر، ورزش و... نقش بسزایی ایفا می کند که عبادت و ارزش های دینی از این مقوله مستثنا نیست.
بیدار کردن کودک در سحر ماه مبارک رمضان، اعطای صدقه با دست کو دکان و ...نمونه هایی از این تمرینات هستند.
4- حضور در محافل مذهبی: شرکت در محافل مذهبی ایام رمضان، محرم و صفر، دعای کمیل، دعای ندبه و... سبب تثبیت آموزه های دینی می شود. البته باید مواظب بود که از بردن فرزند در جلسات طولانی خودداری شود زیرا موجبات کسالت و دلزدگی را در او ایجاد می کند.
5- ارتباط با افراد و خانواده های متدین و مذهبی.
6- الگو دهی مناسب که خود بهترین آموزش است.
7- تشویق و تحسین، به شرط آنکه حالت مزد و پاداش به خود نگیرد. برای این کار بهتر است تشویق ها اعم از مادی و معنوی (بوسیدن، نوازش، توجه، نگاه محبت آمیز و ...) باشد. سعی کنید تشویق های مادی شما به صورت نامنظم باشد تا سبب تاجرانه شدن عبادت آنان نشود.
8- آموزش ارزش های دینی را با خاطره خوش برای کودکان همراه سازید و از داد و فریاد و... در این زمینه بپرهیزید.
9- به دلیل عدم مقاومت روانی زیاد کودکان القای ارزش های دینی، تا حدود 6 سالگی به طور مستقیم، ممکن است؛ اما بهتر است که از این سن به بعد از روش های غیر مستقیم مثل (داستان، شعر، شرح حال بزرگان، فیلم، کارتون و نمایشنامه) استفاده کنید.
در پایان لازم است که بدانید ارتباط کلامی ووضعیت ظاهری مناسب، خوش خلقی و حوصله شما در تربیت و آموزش ارزش های دینی بسیار ضرورت دارد.

- وظایف و مسؤولیت های کلی پدر و مادر:
1. رسیدگی به فرزندان؛ والدین باید نسبت به فرزندان خود توجه کامل داشته باشند و تلاش بسیار درباره ی آنان بنمایند.
2. برابری بین فرزندان؛ سزاوار است که والدین همه ی فرزندان خود را در دامان محبت خویش بپرورانند و بین آنها از نظر محبت و عطوفت و رعایت حالاتشان تساوی برقرار کنند از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله) روایت شده که فرمودند: «اعدلوا بین اولادکم فی السر...» در پنهانی میان فرزندان خود برابری را رعایت کنید.
3. گسترش دوستی؛ والدین باید محیط خانه را از دوستی و محبت آکنده کنند و بین افراد خانواده مهرورزی را گسترش دهند.
4. پرهیز از سخن زشت و ناروا؛ والدین در قبال تربیت اخلاقی و دینی و تربیتی فرزندان مسئول هستند به همین خاطر, باید از گفتار ناپسند, سخن زشت و دشنام و هر آنچه که با عفت و پاکدامنی و حیا, مغایرت دارد پرهیز نمایند.
5. مراقبت از رفتار فرزندان و نیز مراقبت از رفت و آمد آنها؛ چرا که اغلب جرمهای اخلاقی که از فرزندان سر می زند، از عدم مراقبت والدین می باشد.
6. تأدیب فرزندان؛ بر والدین واجب است که اگر فرزندشان کار نادرستی انجام داد، او را ادب کنند تا روح سرکشی و شرارت از وجود او ریشه کن شود.
7. دور کردن کودک از مسائل جنسی؛ اسلام به شدت توصیه نموده که مرد با همسر خود در برابر دیدگاه فرزندانش خلوت نکند, زیرا این عمل موجب بیدار شدن حس شهوت و غریزه ی جنسی فرزندان شده و آنانرا به سوی فسق و فجور می کشاند.
8. مراقبت بر تغذیه فرزندان؛ هم از نظر حلال و حرام بودن و هم از سالم و کامل بودن.
9. انتخاب نام مناسب برای فرزندان.
10. آشنا ساختن فرزندان با آموزه های دینی و روشهای صحیح اخلاقی.

در مورد تربیت فرزند به منابع زیر مراجعه نمایید:
1- تربیت کودک، ابراهیم امینی
2- راه تربیت، مجید رشید پور، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان
3- آشنایی با تعلیم و تربیت اسلامی، مجید رشید پور، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان
4- روانشناسی و تربیت کودکان و نوجوانان، دکتر غلامعلی افروز، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان
5- تربیت طبیعی در مقابل تربیت عاریه ای، عبدالعظیم کریمی، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان
6- والدین و مربیان مسؤول، رضا فرهادیان، انتشارات دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم
7- خانواده و دشواری های رفتاری کودکان، دکتر علی قائمی، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان
8- مجموعه کتاب های خانواده، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان
9- پرورش مذهبی کودکان، دکتر علی قائمی
10- آزادی کودک و حدود آن، دکتر علی قائمی
11- اصول و روشهای تربیت در اسلام ، احمدی ،سید احمد ، تهران : انتشارات انجمن اولیاء و مربیان ، 1373
12- اسلام و تعلیم و تربیت ،حجتی ، سید محمد باقر ، تهران : دفتر نشر فرهنگ اسلامی ،1368
13- گفتارهائی پیرامون اثرات پنهان تربیت آسیب زا ،کریمی ، عبدالعظیم ، تهران : انتشارات انجمن اولیاء و مربیان ، 1373
14- با تربیت مکتبی آشنا شویم ، مظلومی، رجبعلی ، تهران : انتشارات امیر کبیر، 1366
15-جایگاه پرورش حسِ دینی در تربیت کودکان نویسنده : محمد قمی فر